Antigona Qena Kaçaniku

Çka duhet bërë që të kemi vlerësim të pastër të mendjes, të djersës së punës, të dinjitetit personal e kolektiv?
Pyetje së cilës nuk mund t’i përgjigjem unë, por mund t’jua kujtoj disa nga ata krijues, si dëshmi e vlerave që kishim, si pasuri e historikut tonë kulturor. Këtë radhë, desha t’i kujtoja aktoret e  para të Teatrit Kombëtar, dikur Krahinor, të Prishtinës. Sa herë që vjen tetori, kur është data e ditëlindjes së nënës sime, aktores Melihate Ajeti, me nostalgji kthej nga kujtesa fëmijërinë time, të kaluar në botën magjike e përrallore të Teatrit, meqë aty punonin prindërit e mi, të gjithë aktorët i ndieja si familjen time, po ata vërtet ishin si një familje, që krijonin së bashku shfaqje të mrekullueshme, të shikuara e të pëlqyera nga publiku në mbarë Kosovën e më gjerë. Isha e vogël kur i dëgjoja aktorët se si i kujtonin ndodhitë, nga ato fillimet e para të viteve `50, se sa e sa herë, në turnetë e tyre nëpër Kosovë, kur shkonin nëpër fshatrat edhe në ato më të largëtat, që ta vetëdijesonin popullin për artin teatror, për bukurinë e fjalës, të lojës, lëvizjes, muzikës, fotografisë e skenës, se si shpeshherë biletat bliheshin në këmbim me vezë e pulë, apo ndonjë copë fli, pite apo bukë misri, dhe jo pak herë, drama serioze duhej të ndërpritej nga kërkesa e publikut, e të kërcehej shota, zakonisht nga Muharremi e Meli, kurse Shaban Domi të lozte me fyell madje nga hunda, përderisa të tjerët, me instrumente të improvizuara, të bënin muzikë, por me durim e kohë.  Kjo plejadë krijuesish, këta ARTISTË, arritën që ta përvetësonin publikun, i cili filloi ta shijonte fjalën në skenë, lojën e aktorëve, Shekspirin, Molierin, Shilerin, Stërmillin, Frashërin, Relën, Çamin etj. Shfaqje të panumërta, shfaqje të mrekullueshme, të mbetura përherë në zemrat e shikuesve dhe mu nga ai publik, të pasuruar me njohuri, shije e frymëzim, dolën shkrimtarët e mëdhenj të kësaj treve, politikanët e dikurshëm, po edhe këta të sotmit, që i harruan aktorët e parë.

Respekti për aktrimin e dikurshëm skenik
Dhe ja pse dua t’ju kujtoj aktoret e para, të cilat në një kohë, jo edhe aq të lehtë për të qenë aktore, morën guximin për ta jetësuar ëndrrën, pavarësisht nga paragjykimet e problemet, ndër më të ndryshmet, arritën të fitonin respektin për aktrimin e artin skenik. Cila më shumë e cila më pak, cila me role kryesore, cila me dytësore, por gjithnjë duke frymuar si një, komunikuan me publikun dhe publiku, ky popull, u lidh me to, përmes pasurisë shpirtërore, të shprehur në rolet e mishëruara me femrat tragjike, të përvuajtura, krenare, besnike, madhështore, të rëna fli për një të nesërme më të mirë, për gjeneratat që do të vijnë, role në dërrasat e jetës, me klithje, vuajtje e lot, për ta shpërndarë kulturën, traditën, gjuhën dhe vlerat tona shqiptare. Për secilën veç e veç, mund të shkruhet nga një kaptinë romani, por unë vetëm po i përmend, në shenjë respekti, në këtë dyluftim me harresën.

* Meribane Shala, në Teatrin Popullor Krahinor punoi nga viti 1948-1956.
* Katarina Josipi, nga viti 1948-1969.
* Hyrije Hana nga viti 1948-1957, ishte edhe spikere e parë në Radio Prishtinë.
* Nexhmije Pagarusha, nga 1949-1953, pastaj këngëtare në Radio Prishtinë.
* Vera Balaj, nga viti 1950-1960, pastaj këngëtare në Radio Prishtinë.
* Meserete Çavolli, nga viti 1949-1954.
* Melihate Ajeti, nga viti 1951 deri në pensionim, aktorja që luajti më së shumti role, mbi 180 sosh.
* Mysherefe Preka, nga viti 1951 deri në 1959, pastaj në Teatrin e Shkupit, deri në pensionim.
* Adelaide Sopi, nga 1951-1971
* Naxhije Deva, nga viti 1952 deri në pensionim, ishte edhe regjisore e parë femër në Teatrin e Mitrovicës.
* Belgjyzare Fejza, nga viti 1952 - deri në pensionim.
* Leze Spaqi Qena, në Teatrin Krahinor të Prishtinës punësohet me 1954 deri në pensionim.
* Hazbije Kovaçi, nga 1955-1958.

Pra, këto ishin të parat, që thyen akullin, në kohë jashtëzakonisht të vështira, të një Kosove patriarkale, sapo të dalë nga varfëria, analfabetizmi, lufta. I gjithë ansambli, punonin e krijonin me dashuri e disiplinë të jashtëzakonshme ndaj punës, artit dhe vendit, e lartësuan me prezantime bravuroze kulturën e gjuhës shqipe, fituan çmime nëpër festivale, ku nuk dinin se ekziston Kosova, e le më gjuha shqipe, e aq me pak trupa brilante e Teatrit të Prishtinës. Me flijime trasuan rrugë për aktoret e reja, që erdhën pastaj në numër më të madh.

Aktoret që ngrohën zemrat me mrekulli

Meqë lanë gjurmë aq me vlerë në historikun e krijimtarisë kulturore, është rregull, civilizim, diçka që meritojmë edhe ne si popull, të dëshmojmë se kemi traditë, që t’i kujtojmë e të mos i harrojmë, së paku përmes një mbrëmjeje përkujtimore, në Teatrin Kombëtarë, në dërrasat e rinisë, të jetës dhe sukseseve të tyre, ku do t’i kujtonin aktorët e gjeneratave të shkuara, kolegët e tyre më të rinj, ku do të ekspozoheshin fotografitë e shfaqjeve të vjetra, xhirimet, kostumet, kujtimet e falënderimet, për artistët që me magjinë e tyre ngrohën zemrat me mrekulli. Njeriu mund të vuajë, gjatë të vuajë dhe të mos durojë më, mund të jetë plagë, që e djeg veten dhe të tjerët, mund të jetë me mburrje, krenar, kokëfortë, i qëndrueshëm dhe të mos durojë më, por pas tij, duhet mbetur madhështia, ajo e pastra, e gufuar nga dëshira për të vërtetën, ngase arti, krijimet artistike, që të prekin në shpirt, janë i vetmi komunikim i vërtetë mes njerëzimit. Por..., si duket këtu vazhdon të jetë kohë e harresës...

© REVISTA TEUTA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.